Demiryolu Nasıl Yazılır? TDK'ye Göre Doğru Yazımı

Dilimizde birleşik kelimelerin yazımı kimi zaman karışıklığa neden olur. “Demiryolu / demir yolu” ayrımı da özellikle resmi belgelerde, haber metinlerinde ve teknik içeriklerde sıkça tartışılan örneklerden biridir. Kelimenin anlamı çok açık olsa da hangi biçimin yazım açısından doğru olduğu konusunda tereddüt doğabiliyor. Bu yüzden Türk Dil Kurumu’nun kabul ettiği yazımı esas almak, hem anlatımın doğruluğunu hem de metnin güvenilirliğini sağlar.

“Demiryolu”, Türkçede belirli bir ulaşım sistemini ifade eden yerleşik bir kavramdır. Trenlerin üzerinde hareket ettiği raylardan oluşan hat ve bu hat üzerinde işleyen ulaşım ağı bu kelimeyle karşılanır. Kavram, tek bir bütünün adı olduğu için TDK bu kelimeyi birleşik yazım kategorisinde değerlendirir. Böylece hem anlam kayması engellenir hem de kullanım birliği sağlanır.

Aşağıda doğru ve yanlış yazımı başlıklar hâlinde ayrıntılı biçimde ele alıyoruz.

Doğru Yazım — Demiryolu

TDK’ye göre kelimenin doğru yazımı “demiryolu” şeklindedir. Demiryolu, yalnızca raylardan oluşan fiziksel yapıyı değil, aynı zamanda işletme sistemini, ulaşım ağını ve bütün yapıyı kapsayan özel bir isimdir. Bu yüzden birleşik yazılır.
Kelime, “demir” ve “yol” sözcüklerinin zaman içinde kaynaşıp tek bir kavramı karşılamasıyla ortaya çıkmıştır. Bugün resmî yazışmalarda, akademik kaynaklarda ve ulaşım terminolojisinde yalnızca bu biçim geçerlidir.
Örnek cümle: “Ülkenin doğu hattındaki demiryolu ağının modernize edilmesi planlanıyor.”

Yanlış Yazım — demir yolu

“Demir yolu” şeklindeki yazım, kelimenin ilk bakışta iki ayrı ögeden oluştuğu izlenimini verdiği için yaygın bir yanlıştır. Ancak TDK sözlüklerinde bu kullanım bulunmaz. İki kelime hâlinde yazıldığında, “demirden yapılmış sıradan bir yol” anlamı ortaya çıkar ki bu hem yanlış hem de kavramın içeriğiyle uyumsuzdur.
Yanlış kullanım örneği: “Yeni demir yolu projesi onaylandı.” (Doğrusu demiryolu olmalıdır.)