Dercetmek Nasıl Yazılır? TDK'ye Göre Doğru Yazımı
Bazı kelimeler vardır; eski metinlerde, resmi yazışmalarda ya da hukuki metinlerde karşımıza çıkar ve gündelik dilde çok sık kullanılmadıkları için yazım konusunda karışıklık yaratırlar. “Dercetmek / Derc etmek” ikilisi tam bu sınıfa giriyor. Arapça kökenli bu kelime, anlamı ve kullanım biçimi açısından Türkçede yerini almış olsa da birleşik mi yazılır, ayrı mı yazılır sorusu hâlâ birçok kişiyi tereddütte bırakıyor. Konuyu hem dil bilgisi hem de TDK verileri ışığında netleştirelim.
Doğru Yazım: Dercetmek
Türk Dil Kurumu’na göre kelimenin doğru yazılışı “dercetmek” biçimindedir. Yani kelime bitişik yazılır. TDK, bu fiili “içine almak, eklemek, kaydetmek, dâhil etmek” anlamlarında verir ve kelimenin yerleşik kullanımını birleşik fiil şeklinde kabul eder.
Bu biçim Türkçede fiilleşmiş birleşik yapılarla aynı örüntüyü taşır. Nasıl ki “kaydetmek”, “hissetmek”, “reddetmek” gibi kelimeler birleşik yazılıyorsa, “dercetmek” de aynı mantıkla bitişik hâlde doğru kabul edilir.
Doğru kullanıma bir örnek:
“Raporun sonunda tüm maddeleri tek tek dercetmek gerektiğini belirtti.”
Yanlış Yazım: Derc etmek
“Derc etmek” biçimi kulağa mantıklı gelebilir çünkü kelime ilk bakışta iki unsurdan oluşuyor gibi görünür. Ancak bu kullanım yanlıştır. TDK’de ayrı yazılmış biçimi bulunmaz. Resmî yazışmalarda, akademik metinlerde veya edebiyatta karşılaşılan “derc etmek” örnekleri, genellikle eski yazım alışkanlıklarının devamıdır; güncel Türkçe bakımından doğru değildir.
Yanlış kullanımın görüldüğü örnek:
“Belgeye ek bilgileri derc etmek için ek süre talep edildi.”
Cümledeki kullanım biçimi yanlıştır; doğrusu dercetmek olmalıdır.
Kelimenin Anlamı ve Güncel Kullanım Bağlamı
“Dercetmek”, özellikle hukuk, bürokrasi ve akademik dilde sıkça karşılaşılan bir fiildir. Bir belgenin içine madde eklemek, yazıya bilgi dahil etmek, listeye unsur işlemek gibi durumlarda kullanılır. Bu nedenle kelimenin doğru yazımı hem resmiyet hem de yazı dilinin doğruluğu açısından önem taşır.
Arapça “derc” (içine almak, sokmak) kökünden türeyen bu yapı, Türkçeye geçtiğinde fiilleşerek kalıplaşmış ve bileşik hâliyle sözlüklerde yerini almıştır. Türkçenin kendi yapısı içinde uyumlu bir biçime kavuştuğu için güncel kullanımda ayrı değil, birleşik yazılır.
Son bir örnekle toparlayalım:
“Komisyon, toplantı tutanaklarına ek açıklamaların da dercedilmesine karar verdi.”
Kısacası:
— Doğru yazım dercetmek
— Yanlış yazım derc etmek
Küçük gibi görünen bu ayrıntı, özellikle resmi metinlerde dili daha güvenilir ve tutarlı hâle getirir; bu yüzden dikkat edilmesi önemlidir.