Diyagonal Nasıl Yazılır? TDK'ye Göre Doğru Yazımı
Dildeki her kelimenin bir hikâyesi vardır; bazıları yabancı dillerden ödünç alınır, bazıları zamanla yerelleşir, bazıları ise yanlış biçimleriyle gündelik konuşmaya sızar. “Diyagonal” ve “Diagonal” ikilisi de tam bu sınıfa girer. İkisi kulağa benzer biçimde gelse de Türkçede yalnızca biri kabul görür ve yazım konusunda tereddüt yaşayan çok kişi vardır. Bu yazıda, kelimenin doğru kullanımını, TDK’deki yerini ve anlam karşılığını adım adım netleştirelim.
Doğru Yazım: Diyagonal
Türk Dil Kurumu’na göre kelimenin doğru yazılışı “diyagonal” biçimindedir. TDK sözlüğünde kelime “köşegen, çapraz doğrultuda olan” anlamıyla yer alır ve tamamen Türkçede yerleşmiş hâlidir. Bu nedenle yazı dilinde, akademik metinlerde, teknik belgelerde ve günlük kullanımlarda tercih edilmesi gereken biçim budur.
Kelimenin Türkçedeki telâffuzuna baktığımızda da “di-ya-go-nal” biçimindeki akış doğal kabul edilir. Yani hem yazım hem sesletim açısından Türkçe kurallarına uyumlu olan sürüm “diyagonal”dir.
Bir örnek cümle:
“Tablonun sol köşesinden sağ alt köşesine uzanan diyagonal çizgi, eserin hareket hissini güçlendiriyor.”
Yanlış Yazım: Diagonal
“Diagonal” yazımı Türkçede doğru değildir. Bu biçim İngilizce kökenli yazılışın doğrudan aktarımıdır. Birçok kişi özellikle teknik metinlerde İngilizceden geçtiği için bu formu tercih eder; fakat TDK’ye göre kabul edilen yazım yalnızca diyagonaldir. Türkçe metinlerde “diagonal” kullanmak, kelimeyi olduğu gibi yabancı hâliyle bırakmak anlamına gelir ve yazım yanlışı sayılır.
Yanlış kullanımın sık görüldüğü bir örnek:
“Grafiği daha net göstermek için diagonal çizgiler ekledim.”
Bu cümlede kelime yanlış yazılmıştır; doğrusu “diyagonal” olmalıdır.
Kelimenin Yerleşmesi ve Kullanım Bağlamı
“Diyagonal”, matematikten geometriye, sanattan mimariye uzanan geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bir üçgenin, bir dikdörtgenin veya bir tablonun köşegenlerinden söz ederken ya da iki noktanın birbirine çapraz konumunu belirtirken bu kelime rahatlıkla kullanılabilir. Yabancı dilden alınmış gibi görünse de Türkçede tamamen benimsenmiştir ve standart yazım sınırları içinde yer alır.
Dil tarihinin hoş tarafı şu: Kelimeler bir dilden diğerine seyahat ederken yeni biçimler kazanır, ama sonunda belirli bir toplumun dil kurallarına göre şekillenir. “Diyagonal” da tam bu dönüşümün güzel bir örneğidir.
Türkçede doğru kullanımın önemini düşündüğünde, küçük bir ayrıntı bile metnin bütününün güvenilirliğini etkiler. Yazıda, okul ödevinde, teknik çizimde ya da site içeriğinde kelimeyi doğru yazmak, hem anlaşılırlığı hem de dil bilincini güçlendirir.
İşi toparlarsak:
— Doğru: diyagonal
— Yanlış: diagonal
Bu konuyu pekiştirmek için son bir örnek ekleyelim:
“Haritanın diyagonal doğrultusunda ilerlediğimizde kısa sürede vadinin öbür ucuna ulaştık.”